Bu, karmaşık ve tartışmalı bir konu olup, farklı kuramsal yaklaşımlar ve görüşler bulunmaktadır. Ben size bu konuda bazı genel bilgiler ve kaynaklar sunabilirim.
Küresel kapitalizm, üretim, ticaret, finans ve teknoloji alanlarında uluslararası ölçekte gerçekleşen bütünleşme ve entegrasyon sürecidir¹. Küresel kapitalizm, ulus-devletlerin ekonomik, siyasi ve kültürel rollerini ve yetkilerini değiştirmekte ve sınırlamaktadır². Küresel kapitalizmde, çokuluslu şirketler, uluslararası kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve medya gibi aktörler, devletlerin karşısında veya yanında güçlü bir konuma gelmektedir³.
Küresel kapitalizmin şirketleri devlet yönetimi için talip olduğu iddiası, devletin küresel sermayenin çıkarlarına hizmet eden bir araç haline geldiği veya devletin küresel sermaye ile işbirliği içinde olduğu varsayımına dayanmaktadır⁴. Bu iddiaya göre, devlet, küresel kapitalizmin gerektirdiği piyasa reformlarını, serbest ticareti, finansal liberalleşmeyi, özelleştirmeyi ve sosyal harcamaların azaltılmasını uygulamakta ve böylece küresel şirketlerin rekabet gücünü ve kârlılığını artırmaktadır⁵. Ayrıca, devlet, küresel şirketlerin yatırım ve faaliyetlerine uygun bir hukuki ve siyasi ortam sağlamakta, küresel şirketlerin karşılaştığı riskleri ve sorunları gidermeye çalışmaktadır.
Bu iddiaya karşı çıkanlar ise, devletin küresel kapitalizmde de önemli bir rol oynadığını ve küresel şirketlerin tamamen bağımsız ve egemen olmadığını savunmaktadır. Bu görüşe göre, devlet, küresel kapitalizmin işleyişini düzenlemekte, denetlemekte ve yönlendirmekte, küresel şirketlerin faaliyetlerine sınırlar ve kurallar koymaktadır. Ayrıca, devlet, küresel kapitalizmin yarattığı eşitsizlik, yoksulluk, çevre sorunları, sosyal adaletsizlik ve kültürel çatışmalar gibi sorunlara çözüm aramakta, ulusal çıkarlarını ve egemenliğini korumaya çalışmaktadır.
Ancak, genel olarak, şirketlerin devlet yönetimine katılması, şirketlerin çıkarlarına uygun politikaların uygulanmasına yol açabilir. Bu durumda, şirketlerin faaliyet gösterdiği sektörlerdeki çalışanlar, tüketiciler, yatırımcılar ve ortaklar gibi paydaşlar olumlu etkilenebilir. Örneğin, şirketlerin devlet yönetimine katılması, vergi indirimleri, teşvikler, düzenlemelerin azaltılması, rekabetin artırılması, inovasyonun desteklenmesi, ihracatın kolaylaştırılması gibi avantajlar sağlayabilir. Bu da şirketlerin karlılığını, verimliliğini, rekabet gücünü ve büyümesini artırabilir.
Ancak, şirketlerin devlet yönetimine katılması, aynı zamanda, kamu yararını göz ardı eden, çevreye zarar veren, sosyal adaleti ihlal eden, kaynak dağılımını bozan, yolsuzluğu artıran, demokrasiyi zayıflatan politikaların uygulanmasına da yol açabilir. Bu durumda, şirketlerin faaliyet göstermediği veya rekabet ettiği sektörlerdeki çalışanlar, tüketiciler, yatırımcılar ve ortaklar gibi paydaşlar olumsuz etkilenebilir. Örneğin, şirketlerin devlet yönetimine katılması, vergi adaletsizliği, sosyal güvenlik kesintileri, işsizlik artışı, gelir eşitsizliği, çevre kirliliği, insan hakları ihlalleri, kamu hizmetlerinin azalması gibi dezavantajlar yaratabilir. Bu da şirketlerin karşı karşıya olduğu riskleri, maliyetleri, sorumlulukları ve tepkileri artırabilir.
Sonuç olarak, şirketlerin devlet yönetimine katılmasının etkileri, şirketlerin hangi sektörde faaliyet gösterdiği, hangi politikaları desteklediği, hangi paydaşlarla ilişkili olduğu, hangi ülkede bulunduğu gibi faktörlere bağlıdır. Bu nedenle, şirketlerin devlet yönetimine katılmasının fayda ve zararlarını dengeli bir şekilde değerlendirmek gerekir. Şirketlerin devlet yönetimine katılmasının en çok kimleri etkilediği sorusunun cevabı, bu değerlendirmenin sonucuna göre değişebilir.
☹️
Şirketlerin devlet yönetimine katılması, tarihsel olarak farklı dönemlerde ve farklı biçimlerde gerçekleşmiştir. Örneğin, 17. ve 18. yüzyıllarda, bazı Avrupa ülkeleri, sömürgecilik faaliyetlerini yürütmek için şirketlere geniş yetkiler vermiştir. Bu şirketler, kendi bölgelerinde vergi toplama, adalet dağıtma, ordu kurma, savaş ilan etme gibi devlet işlevlerini yerine getirmişlerdir. Bu şirketlere örnek olarak, [Britanya Doğu Hindistan Şirketi] [Hollanda Doğu Hindistan Şirketi] [Fransız Doğu Hindistan Şirketi] verilebilir.
19. ve 20. yüzyıllarda, sanayi devrimi ve küreselleşme ile birlikte, şirketlerin ekonomik ve siyasi gücü artmıştır. Bu dönemde, şirketler, devlet yönetimine katılmak için çeşitli yollar kullanmışlardır. Örneğin, şirketler, seçim kampanyalarına bağış yapma, lobi faaliyetleri yürütme, medya organları satın alma, sivil toplum kuruluşları kurma, uluslararası kuruluşlara üye olma gibi yöntemlerle, devlet politikalarını etkilemeye çalışmışlardır. Bu yöntemler, şirketlerin devlet yönetimine katılmasını hem kolaylaştırmış hem de zorlaştırmıştır. Çünkü, bu yöntemler, hem şirketlerin çıkarlarını savunmalarını hem de devletlerin şirketleri denetlemelerini sağlamıştır .
21. yüzyılda, teknolojik gelişmeler ve dijitalleşme ile birlikte, şirketlerin devlet yönetimine katılması yeni bir boyut kazanmıştır. Bu dönemde, şirketler, devlet yönetimine katılmak için yeni araçlar geliştirmişlerdir. Örneğin, şirketler, yapay zeka, büyük veri, blok zinciri, sosyal medya gibi teknolojileri kullanarak, devlet işlevlerini yerine getirmeye veya devlet kararlarını etkilemeye çalışmışlardır. Bu teknolojiler, şirketlerin devlet yönetimine katılmasını hem fırsat hem de tehdit olarak sunmaktadır. Çünkü, bu teknolojiler, hem şirketlerin verimliliklerini, rekabet güçlerini, inovasyonlarını artırmalarını hem de devletlerin şirketleri kontrol etmelerini, düzenlemelerini, işbirliği yapmalarını gerektirmektedir .
Sonuç olarak, şirketlerin devlet yönetimine katılması, tarihsel süreç içinde farklı şekillerde ortaya çıkmış ve gelişmiştir. Bu süreç, hem şirketlerin hem de devletlerin rollerini, ilişkilerini, sorumluluklarını değiştirmiştir.