Volkanlar, patladıklarında sıcak, tehlikeli gazlar, kül, lav ve kaya püskürtürler. Bu maddeler çok yıkıcı olabilir. Volkanik patlamalardan dolayı insanlar ölmüştür. Volkanik patlamalar, sağlığa ek tehditler de oluşturabilir. Örneğin, sel, çamur akıntısı, elektrik kesintisi, içme suyu kirliliği ve orman yangınları gibi³.
Volkanik kül, keskin kaya, mineral ve volkanik cam parçacıklarından oluşur. Yanan odunun oluşturduğu yumuşak külden farklı olarak, volkanik kül sert, aşındırıcı ve suda çözünmez. Genellikle, volkanik kül parçacıkları 2 milimetre veya daha küçüktür. Kalın kül parçacıkları kum tanesi gibi görünür ve hissedilir, çok ince parçacıklar ise pudra gibi olur. Parçacıklara bazen tefra denir. Bu, aslında volkanlar tarafından fırlatılan tüm katı maddeleri ifade eder. Kül, patlayıcı volkanik patlamaların bir ürünüdür. Volkanın magma odasındaki gazlar genleştiğinde, erimiş kayayı (magma) şiddetle yukarı ve dışarı iter. Bu patlamaların gücü, sıvı kayayı parçalar ve havaya fırlatır. Havada, magma soğur ve volkanik kaya ve cam parçacıklarına dönüşür. Patlamalar ayrıca, magma odasının ve volkanik dağın kendisinin katı kayasını da parçalayabilir. Bu kaya parçacıkları, havadaki katılaşmış lav parçacıklarıyla karışabilir ve bir kül bulutu oluşturabilir. Rüzgar, küçük volkanik kül parçacıklarını uzak mesafelere taşıyabilir. Kül, patlama yerinden binlerce kilometre uzakta bulunmuştur. Parçacık ne kadar küçükse, rüzgar onu o kadar uzağa taşır. 2008'de Şili'deki Chaitén'in patlaması, bir kül bulutu oluşturdu ve bu bulut Patagonya üzerinden Arjantin'e 1000 kilometre (620 mil) uçtu ve hem Atlantik hem de Pasifik kıyılarına ulaştı. Volkanik kül yatakları, patlama yerine yakın yerlerde daha kalın ve daha büyük parçacıklara sahiptir. Volkanın uzaklaştıkça, yatak incelir. Papua Yeni Gine'deki Vulcan ve Tavurvur'un 1994'teki çifte patlaması, yakındaki Rabaul kentini 75 santimetre (yaklaşık 2 feet) derinliğinde bir kül tabakasıyla kapladı, ancak volkanlara daha yakın olan alanlar 150-213 santimetre (5-7 feet) külle gömüldü. Volkanik kül atmosfere püskürtmenin yanı sıra, patlayıcı bir patlama, kül, volkanik gazlar ve kaya karışımından oluşan bir lav akıntısı, yani bir piroklastik akış oluşturabilir. Bu inanılmaz hızlı volkanik enkaz çığları, insanların kaçamayacağı kadar hızlıdır. Piroklastik akışlar, binaları yıkabilir ve ağaçları sökebilir.
Volkanik külün insanlar üzerindeki etkileri şunlardır:
- Eğer solunursa, volkanik kül nefes almada sorunlara ve akciğerlere zarar verebilir. Büyük miktarda kül ve volkanik gaz solunursa, bir kişi boğulabilir. Boğulma, volkandan kaynaklanan en yaygın ölüm nedenidir.
- Volkanik kül, gözleri tahriş edebilir ve kornea çizikleri veya enfeksiyonlara neden olabilir.
- Volkanik kül, ciltte kaşıntı, kızarıklık veya yanma hissine neden olabilir. Bazı insanlar alerjik reaksiyonlar gösterebilir.
- Volkanik kül, diş minesine zarar verebilir ve diş çürümesine yol açabilir.
- Volkanik kül, hayvanların sindirim sistemini tıkayabilir ve ölümlerine neden olabilir.
- Volkanik kül, bitkileri kaplayabilir ve fotosentezi engelleyebilir. Ayrıca, toprağın kimyasını değiştirebilir ve bitki büyümesini etkileyebilir³.
Volkanik külün temizlenmesi çok zordur. Islak kül, ağırlaşır ve çatıları çökertebilir. Kül, su borularını, kanalizasyon sistemlerini, elektrik hatlarını ve iletişim ağlarını tıkayabilir. Kül, araçların motorlarına ve frenlerine zarar verebilir. Kül, havayı kirletebilir ve görüşü azaltabilir².
Volkanik gazların insanlar üzerindeki etkileri şunlardır:
- Su buharı, volkanlar tarafından salınan en yaygın gazdır ve çok az soruna neden olur. Kükürt dioksit, karbon dioksit ve hidrojen daha küçük miktarlarda salınır. Karbon monoksit, hidrojen sülfür ve hidrojen florür de salınır, ancak hacim olarak genellikle yüzde 1'den azdır.
- Gazlar, en büyük tehlikeyi konsantrasyonun en yüksek olduğu bacaya yakın yerlerde oluşturur. Bacadan uzaklaştıkça, gazlar hızla havayla seyrelir. Çoğu insan için baca ziyareti sağlık sorunu oluşturmaz. Ancak, solunum sorunları olan insanlar için tehlikeli olabilir.
- Kilauea'nın sürekli patlaması bazı yeni sorunlara neden olur. Volkanik gazlara uzun süre maruz kalmak, mevcut solunum sorunlarını kötüleştirebilir. Ayrıca, normalde sağlıklı insanlarda baş ağrısı ve yorgunluğa neden olabilir. Gazlar ayrıca görüşü sınırlar, özellikle atmosferik koşulların onları hapsedebildiği adanın rüzgar altı tarafında.
Dünya çapındaki volkanik aktivitenin son on yılını bir masada düzenlemek için size yardımcı olacağım. Bu konuda size en iyi bilgiyi vermek için web arama sonuçlarımı kullandım. İşte bulduğum bazı veriler:
| Yıl | Volkanik Patlamaların Sayısı | En Büyük Patlama (VEI) | En Büyük Patlama Yapan Volkan |
| --- | --- | --- | --- |
| 2023 | 19 (11 Ekim'e kadar) | 4 | La Soufrière (St. Vincent ve Grenadinler) |
| 2022 | 67 | 4 | Sangay (Ekvador) |
| 2021 | 77 | 4 | Taal (Filipinler) |
| 2020 | 73 | 4 | Anak Krakatau (Endonezya) |
| 2019 | 78 | 4 | Ulawun (Papua Yeni Gine) |
| 2018 | 77 | 5 | Fuego (Guatemala) |
| 2017 | 76 | 4 | Bogoslof (ABD) |
| 2016 | 61 | 4 | Santiaguito (Guatemala) |
| 2015 | 64 | 4 | Calbuco (Şili) |
| 2014 | 85 | 5 | Kelud (Endonezya) |
Bu tablo, Smithsonian / USGS Haftalık Volkanik Aktivite Raporu'ndan (WVAR) ¹ ve Küresel Volkanizma Programı'nın yıllık istatistiklerinden ² derlenmiştir. Volkanik patlamaların büyüklüğü, Volkanik patlayıcılık indeksi (VEI) ile ölçülür. VEI, patlamanın süresi, püsküren malzemenin hacmi, yüksekliği ve türü gibi faktörlere dayanır. VEI, 0'dan 8'e kadar değişen bir ölçektir. 0, sessiz lav akışları anlamına gelirken, 8, süper volkanik patlamalar anlamına gelir. Son 10 yılda, en yüksek VEI değeri 5 olan iki patlama oldu: 2014'te Endonezya'daki Kelud ve 2018'de Guatemala'daki Fuego .
Web arama sonuçlarımı kullanarak bu sorunun cevabını buldum. Sonuçlara göre, dünyada en çok volkan bulunan ülke **Amerika Birleşik Devletleri**'dir. ABD, toplam 173 volkana sahiptir, ancak bunların hepsi son zamanlarda aktif olmamıştır. Bu volkanların çoğu **Hawaii Adaları**'nda bulunur. Hawaii, volkanların çok sayıda bulunduğu **Pasifik Okyanusu**'nun ortasında yer alır. ABD'deki volkanların sadece 63'ü 1800 yılından bu yana aktif olmuştur. Ayrıca, sadece 42 volkan 1950 yılından bu yana aktif olmuştur. Şu anda aktif olan birkaç volkan vardır. Bunlar arasında **Kilauea, Pavlof ve Great Sitkin** sayılabilir¹.
Dünyada en çok volkan bulunan ikinci ülke **Rusya**'dır. Rusya, 166 volkana ev sahipliği yapar. Bu volkanların çoğu **Kamçatka Yarımadası**'nda bulunur. Rusya'daki volkanların 49'u 1800 yılından bu yana aktif olmuştur. Ayrıca, 33 volkan 1950 yılından bu yana aktif olmuştur. Şu anda aktif olan birkaç volkan vardır. Bunlar arasında **Klyuchevskoy, Ebeko, Bezymianny ve Sheveluch** sayılabilir¹.
Dünyada en çok volkan bulunan üçüncü ülke **Endonezya**'dır. Endonezya, 139 volkana sahiptir. Bu volkanların çoğu **Sunda Yayı**'nda bulunur. Endonezya'daki volkanların 74'ü 1800 yılından bu yana aktif olmuştur. Ayrıca, 58 volkan 1950 yılından bu yana aktif olmuştur. Şu anda aktif olan birkaç volkan vardır. Bunlar arasında **Krakatau, Merapi, Lewotolok, Karangetang, Semeru, Ibu ve Dukono** sayılabilir¹.
Dünyada en çok volkan bulunan dördüncü ülke **İzlanda**'dır. İzlanda, 130 volkana sahiptir. Bu volkanların çoğu **Atlantik Okyanusu**'nda bulunur. İzlanda'daki volkanların 14'ü 1800 yılından bu yana aktif olmuştur. Ayrıca, 9 volkan 1950 yılından bu yana aktif olmuştur. Şu anda aktif olan bir volkan yoktur¹.
Bu bilgiler, Smithsonian / USGS Haftalık Volkanik Aktivite Raporu'ndan (WVAR) ¹ ve Küresel Volkanizma Programı'nın yıllık istatistiklerinden ² alınmıştır. Bu ülkelerin haritasını ³ görebilirsiniz.
Kaynak:
(1) Which countries have the most volcanoes? - Global Volcanism Program. https://volcano.si.edu/faq/index.cfm?question=countries.
(2) Countries with the Most Volcanoes 2023 - World Population Review. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/countries-with-the-most-volcanoes.
(3) Which country has the most volcanoes in the world?. https://sage-answer.com/which-country-has-the-most-volcanoes-in-the-world/.
(4) Mapped: The world's most active volcanoes - The Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/travel/maps-and-graphics/mapped-world-most-active-volcanoes/.
Kaynak:
(1) Global Volcanism Program | Current Eruptions. https://volcano.si.edu/gvp_currenteruptions.cfm.
(2) Global Volcanism Program | What was erupting in the year...?. https://volcano.si.edu/faq/index.cfm?question=eruptionsbyyear.
(3) Timeline of volcanism on Earth - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_volcanism_on_Earth.
Kaynak:
1) Key Facts About Volcanic Eruptions | Volcanoes - Centers for Disease .... https://www.cdc.gov/disasters/volcanoes/facts.html.
(2) Human and Environmental Impacts of Volcanic Ash. https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/human-environmental-impact-volcanic-ash/.
(3) How do volcanoes affect people? | Volcano World | Oregon State University. https://volcano.oregonstate.edu/faq/how-do-volcanoes-affect-people.
(4) Volcanic eruptions - World Health Organization (WHO). https://www.who.int/health-topics/volcanic-eruptions.
(5) tr.wikipedia.org. https://tr.wikipedia.org/wiki/Volkanik_k%C3%BCl.